Y Tywyddiadur

DYDDIADUR 

Ship 'Cambrian Monarch' San Francisco California 4 Feb. 1882 

Yr ydwyf wedi meddwl am gadw chydig o log y tro yma. dyma ni wedi hwilio oddi yma gan fawr iawn ddisgwyl cyrheuddud ben ain siwrna sef Lloigr yn seff. y mau y stemar ar Pilit wedi ain gadael. Y mau arnaf dipyn o gur yn fy mhen. yr wyf heb gyfino ar mor etto. yr wyf yn meddwl am fyned i fy nghwelu yn lled gynar heno Ond nid wyf ddim yn sal chwaeth. 

5 Feb. sef dydd Sul yr ydym wedi cael start dda iawn dyma y sul cynta yn y mor or Voage yma. Yr ydym wedi cael gwell start oddi yma nag y geuson ni o Newport" nag na Geuson hefud o Sydney [25 Medi 1881 (AE)] gobeithio y parheith y gwunt teg braf yma efo BBC ni am spell. yr ydym yn glir ar Shanal ag yr wyf yn rit dda heddiw. y mau y Brenhin Mawr yn dda iawn wrthym. mi fyddaf yn meddwl llawer bob sul fel y byddwn yn myned ir capal Penllach ag i Tydweiliog. Ond mi fyddwn nina yn treilio amball i sabboeth yn rit ddifir. [160 m.] [[Ysgrifennodd Ellen Owen ar glawr ei dyddiadur ei bod yn nodi y milltiroedd mewn ffigyrau coch ar draws log pob dydd, and o 2 Mawrth ymlaen y mae hi'n nodi'r milltiroedd ar ddiwedd manylion y dydd. Er hwylustod rhoddir y milltiroedd mewn cromfachau to 4 Chwefror i 1 Mawrth.(AE)]]

Feb 6 [1882] sef dydd llun. yr ydym wedi mund yn ain bleuna ar echdou 4 cant ag y mau y gwynt yn dal yn deg. gobeithio y dell o fel hyn in cario ni ir tradi [`trades' (AE)]. y mau gwenau yr rhagliniaeth yn helaeth iawn arnom, er mor anheilwng ydym ai meddu. [221 m.] 

7 Feb. dyma ddydd newydd wedi gwawrio arnom, a diolch i Dduw am dano. y mau y gwynt yn dal yn deg efo ni heddiw etto a brisin braf. [124 m.] 

Feb. 8 y mau y brisin yn ysgafnach heddiw. Ond y mau y gwynt yn deg, yr hyn sydd o hono. y mau yr Orangs yn dda iawn. y mau yn dda gin i fad genyf gymaint o honynt, os y daliant heb fund yn ddrwg. crossio yr ydwyf wedi bod yn ai wneud ers pan yr ydwyf wedi hwilio. mi fyddaf yn golchi y cwbl i mi fy hun ag i Tom hefud. y mau yma le rit braf i olchi. mi fyddaf yn teimlo yn rit gartrefol yn y llong a pawb yn od o garedig i mi. mi wnan un peth. y mau fy nillad isa i gid yn lan. [122 m.]

9 Feb. sef dydd Iau 1882. Y mau y towydd yn rhiwbeth yn debig heddiw etto yn lled slof. yr wyf wedi bod yn golchi trwyu y bora. Yr oedd gin i olchiad mawr heddiw. yr oeddwn heb wneud ers tipyn yn ôl. yn ai cadw gael i mi ai golchi yn y mor. yr wyf wedi gwneud llawer o rwhiw fan betha ers pan y cychwnais. wedi gweu sana a gwnio llawer iawn. y mau Tom yn well o lawer ers pan ydym wedi hwilio allan. yr oedd wedi bod yn rit wael yn Frisgo cin cychwyn. yr oedd arnaf ddigon o ofn iddo fynd yn waeth ar ol cychwyn. Ond fel arall y mau, trwyu drigaredd fawr. yr ydwyf fi yn cael fy iechid yn od o dda. [73 m.] 

Feb. 10th 1882. Sef dydd Gwenar. y mau y towydd yn rhiwbeth yn debig heddiw etto, yn byr slof. chydig iawn ydym wedi fyned yn ain bleyna ddoeu a heddiw. gobeithio yn arw na fyddwn ddim fel hyn yn hir. yr ydwyf wedi bod yn heinio napkins, 10 rhei i ni ain hinan. [45 m.] 

Feb. 11 1882. dydd Sadwrn. dyma ni wedi cael gafal ar y trades. yr ydym yn myned yn ain bleuna yn gyflym heddiw. yr ydym wedi myned yn ain bleuna ers wythnos i heddiw, sef y dwyrnod y darfym hwilio yn dda iawn. gobeithio y parhawn etto yn y dyfodol yr un moedd. Y mau Tom yn meddwl y gwnawn ni bassage go fuan y tro yma guda rhwuteb i ni. [95 m.] 

dydd Sul. 12th Feb. 1882 Y mau genym wynt teg braf heddiw etto. yr ydym yn myned yn ain bleuna, fel steamer, ag yn byr gyffyrddys. Ond y mau y llong yn rowlio tipin weithia. Dyma, yr ail sabaeth on pessage. yr ydwyf wedi cael benthig Llyfr Pregetha John Jones Tal Sarn gan Richard Davis [esboniad AE am JJ etc. fel troednodyn] ac yr ydwyf yn cael Pleser Mawr wrth ai ddarllan. y mau yn Llyfr mawr, ag mi rydwyf yn ai ddarllen di gwr, ag mi fydd Tom yn Sponio tepin ar rhiw adnod i mi fel Pregeth. mi fydd yn byr ddifir. ag y mau Genym Conseartina ag fe fydd Tom yn chwara hen fesura efo hono. [140 m.] 

Dydd Llun 13th Feb. 1882 Y mau genym wynt teg ag yn myned yn ain bleuna yn iawn heddiw, a diolch am dano. yr ydwyf yn methu ag esgfenu. y mau yr hen long yn ysgwyd. [210 m.] 

Dyddiadur Ellen Owen, Tudweiliog, o’r fordaith adref o San Francisco, rownd yr Horn, yn y Cambrian Monarch (Eames, Aled, 1984: Gwraig y Capten Gwasanaeth Archifau Cyngor Gwynedd

Dydd Mawrth 14th Feb. y mau y towydd yn rhiwbeth yn debig heddiw etto. yr ydym yn dyfod yn ain bleuna yn dda iawn. y mau yn nanoedd esgfenu heddiw etto, fel dou, gan fod yr hen long yn pitchio. [Gellir gweld effaith y tywydd ar ysgrifen Ellen Owen yn glir yn y dyddiadur; nid yw'r `gwynt teg' a'r `pitchio' ym mis Chwefror cyn-ddrwg a'r towydd mawr iawn' ym mis Mawrth, e.e. Dydd Iau, 16 Mawrth, lle mae'r dirywiad yn ei hysgrifen yn bendant iawn. 190 m. {AE}] 

Dydd Merchar. 15th Feb. 1882. Yr un towydd ydi heddiw etto. y mau genym wynt teg braf, a diolch i Dduw am dano. y mau yn dda iawn wrthym yn ai rhagliniaeth. O na fedrem fuw i rhyngu ai foedd ar ai pwys. yr wyf yn methu ag esgfenu. gellwch weled ar fy esgrifen. y mau y llong yn ysgwyd. yr ydym wedi cael gwynt teg er pan yr ydym wedi hwilio. hyd yma y mau y towydd wedi mund yn glos iawn. yr ydym yn closio at y lini [`line'], sef canol y byd. [Y Cyhydedd {AE}] Pan oeddan ni yn hwilio o Frisgo ag am ddrnoda wedin yr oedd genym dan yn y Caban ag yr oedd genym ddwyu blancad o ffiling trwm arnom, yr un cartref hwnw, ag yr oeddan yn cysgu yn y gwelu plu. Ond erbyn hyn yr ydym wedi gorfod tynu y gwelu plu i ffwrdd. o cysgu ar y matras heb y nesa peth i ddim am danon, ar ffenestri yn y gorad y nos, ag yr ydym yn chwysu wedin, yn dyferud. un dwyrnod ar ddeg sydd ers pan ydym wedi hwilio. Ond, ydi, y cyfnnewidad yn sydyn iawn. y mau y dWr yn rit boeth. ni fyddaf yn cynig tl:‘ mo y dwr i olchi. mi fydd yn golchi yn gampys. nid wyf wedi bod yn y bath etto Ond yr wyf am fund yn fuan. [220 m.] 

Dydd Iau. 16th Feb. 1882. dyma ddiwrnod newydd etto. y mau ain hamser yn passio yn gyflym fel hyn o ddiwyrnod i ddiwyrnod. y mau genym wynt teg nobl heddiw etto, a diolch am dano. yr ydym yn rhedeg yn gyflym iawn yn ain bleuna. yr wyf wedi bod yn golchi heddiw lot o ddillad. mi fyddaf yn teimlo fy hyn yn well o lawer ar ol bod yn golchi. mi fydd genyf fwyu o stumog i fy mwyd o lawer. y mau yr Orangs yn dda iawn y towydd poeth yma. yr wyf yn falch iawn fad genyf gymaint o honynt efo passage mor hir ag ydi hwn i fund adref gûd a rhwyteb. [210 m.] 

Dydd Gwenar 17th Feb. 1882. Y mau y gwynt yn sgafnach heddiw. y mau yn boeth iawn yr wyf bron a toddi yn llymad er nad oes genyf ond y chydig iawn am danaf. y mau yn dda iawn genyf fod yr Afr yma gynom. y mau yn llawer iawn o beth yn y towydd poeth yma. [124 m.] 

Dydd Sadwrn. 18th Feb. 1882. Y mau genym frisin go lew heddiw. yr ydym yn myned yn ain bleuna yn nobl. Ond y mau yr haul yn boeth iawn. y mau yn mund yn boethach bob dydd, ag fyllu y bydd hi am dipin. nid oes dim arall i ddisgwyl am spell etto beth bynnag: yr ydym mewn towydd y mau nhw, sef y llongwrs, yn ai alw yn dol-drwms,** weithiau cam ag weithiau pyffiau a wynt a glaw mawr tryma welsoch chwi yr ioud mo i gyffelip yn Lloigar, ag weithiau heb y nesa peth i ddim o wynt y mau yn dowydd rhait gâs i fod ynddo yn hir. fe geuson ain dal yn hir iawn ynddo with ddyfod o Sydney i Frisgo. Ond nid wyf yn meddwl y cawn ain dal fyllu y tro yma. yr ydym wedi cael towydd ôd a dda hyd yma i fyned yn ain bleuna, A diolch i Dduw am dano. ni chafoedd Tom ddim gwell cychwyn yr ioud, medda fo. Yr ydym rhwng y dau drade rhwng y North & South drade mewn ychydig ir line. bethefnos i heddiw y darfym hwilio. yr ydym wedi dyfod yn nghynt i fanyma O 9 dwymod nag y daeth y tro or blaen. gobeithio y cawn rhwyteb etto yr un moedd. y mau gwynt teg yn cyffyrddys iawn. yr wyf yn dda iawn yn fy iechid. [30 m.] 

**Doldrums, h.y. rhwng. gwyntoedd `Trades'. Gogledd a'r De, yn agos i'r Cyhydedd; o bwysigrwydd mawr iawn longau hwyliau, ac ambell un yn cael eu dal heb wynt .o gwbl am gyfnodau hir. Mae'n werth dyfynnu atgofion Capten David Roberts: Dolgellau, un o gapteniaid mwyaf llwyddianus a phrofiadol o feistri'r llongau mawr — (fe fu'n gapten ar y Kirkcudbrightshire am flynyddoedd, gweler t. ) pan yn hwylio ym Mtn yr Iwerydd allan o Antwerp i San Fransisco — h.y. y ffordd wahanol i'r fordaith a ddisgrifir gan Ellen Owen. Mae'r hyn a ddywedodd Capten Roberts am y 'Doldrums yn rhoi darlun cofiadwy fel cefndir i'r hyn a ddywed Ellen Owen yn dyddiadur; dylid cofio bod Capten Roberts yn ystyried eu bod yn haws croesi'r Doldrums yn y Mtn Tawel nac ym Môr yr Iwerydd “We soon picked up the North East Trade Wind, which blow [sic.] steadily all the year round, varying but little in force and direction. These winds carried us to 7° North of the equator, the ship averaging about 250 miles per day, while in them. When drawing towards the end of the Trade Winds the wind gradually fell light, the sky became overcast, and the sea oily and sluggish. All these signs are well known to the experienced mariner, being certain indications of the close proximity of the 'dreaded doldrums' If there is a part of the ocean more disliked than others by the sailing ship man it is this belt of calms, averaging between two and three hundred miles across, lying near the equator between N.E. and S.E. Trade Winds. Generally speaking the heat is extreme. The wind when there is any, is variable; coming away fitful little gusts. This means hard trying work for the crew, trimming the sails to every breath of wind. The officer of the watch knows well that by the time he has finished trimming the sails the wind will be gone, but he must keep at it, that is the one and only way to work a sailing ship through the doldrums. Sometimes there is a little variation in the way of heavy wind squalls and torrential rain lasting about ten minutes but invariably followed by another calm spell. During the heavy rain, every outlet for the water was closed, and the sailors, stripped to the waist enjoyed a thorough good scrubbing. This was a luxury the sailors could seldom indulge in.' Gobeithir cyhoeddi sylwadau Capten Roberts yn llawn yn rhifyn 1984 o Cymru a'r Môr (GAG). {AE}]

Dydd Sul. 19th Feb. 1882. dyma etto ddydd Sabboeth newydd, diolch i Dduw am dano. Yr ydym yn colli breinta mawr iawn trwyn gael ain apsenoli fel hyn o foddion Gras. mi fyddaf yn ai deimlo yn arw weithiau, yn meddwl mor ddifir y bydda arnom ni gael myned ir Capal ar y Sabboeth. y mau y Llongwrs druan yn colli manteision mawr a gwerthfawr. mi fyddaf yn meddwl na fedar neb Sydd yn gwrando yr efengil bob Sabboeth ai gwerffawragi yr un fath ag y mau y Llongwrs druan. Yr ydym yn meddwl ain bod wedi cail gafal ar y trade arall sef y South trade. [60 m.] [The trade winds blow mainly from the northeast in the Northern Hemisphere and from the southeast in the Southern Hemisphere, strengthening during the winter and when the Arctic oscillation is in its warm phase. Trade winds have been used by captains of sailing ships to cross the world's oceans for centuries. They enabled colonial expansion into the Americas, and trade routes to become established across the Atlantic Ocean and the Pacific Ocean. {Wiki}]

Dydd Llun 20. Feb. 1882. Dyma ni wedi cael gafal ar y trade. yr ydym yn agos iawn it line heddiw. y mau yn debig y byddwn foru as y byddwn byw ag iach. y mau yn ddydd Ynud foru ag yr ydym am wneud crympoga run fath a rhiwin arall er ain bod yn y mor. Y may yn bleser gin i esgfenu tipin fel hyn bob dydd. y mau yn dda gin i fy mod wedi meddwl am wneud. yr wyf yn meddwl am fund atti i olchi rwan. yr wyf wedi bod wrthi yn trwsio Sana. yr oedd yn wlaw mawr y bora Ond y mau yn ddigan tebig etto. y mau yn sgoliog. [90 m.] 

Dydd Mawrth. 21 Feb. 1882. Sef dydd Ynud. Yr ydym yn croisi yr line ag y mau genym drads crû iawn. yr ydym yn myned yn ain bleuna yn gyflym iawn. yr ydym wedi dyfod yn ain bleuna wedi dyfod un rhan o bedar o'n passage adref. y mau genym grympoga heddiw ar gorn dydd Ynud, Ag hefud croisi y line. yr ydym wedi dyfod hyd yma yn fuan iawn, diolch i Dduw am hynu. yr wyf yn methu ag esgfenu. am fod y llong yn myned yn gyflym [iawn?] trwyu y dwr. y mau yn rowlio tipin. y mau yn rit anoedd esgfenu. [180 m.] 

Dydd Merchar 22 Feb. 1882 Y mau genym frisin cryf iawn heddiw. yr ydym yn myned yn ain bleuna fel pa buasa ni yn Steamer y mau yma Oxiwn [Auction. Gwerthwyd dillad, baco, a nwyddau a brynwyd gan y capten ymlaen llaw cyn hwylio, oddi wrth y `siandlars'. Yng Nghaerdydd 'roedd Jones, Golden Goat yn adnabyddus iawn nid yn unig fel siop-siandlar ond hefyd fel man cyfarfod i'r capteniaid, ac yr oedd hyn yn debyg iawn i'r hyn a ddigwyddai mewn porthladdoedd trwy'r byd. Cynhaliwyd gwerthiant o ddillad ac eiddo morwr oedd wedi ei ladd neu'i foddi, ac am fod yr arian yn mynd i'w deulu 'roedd morwyr yn llawer mwy parod i dalu prisiau uchel, and pan oedd y gwerthiant i ddod ag elw i'r capten yn unig, fel ar yr achlysur yma, mae'n syndod bod prisiau mor uchel wedi'u talu am sanau Ellen Owen! {AE}]

Dydd Iau. 23 Feb. 1882. Y mau yn byr boeth heddiw. Ond fe fydd wedi oiri llawer yn mhen yr wythnos etto, os y byddwn byw ag iach. yr ydym yn pellhâu oddi wrth yr line rwan bob dydd. Fe gowsom Oxiwn rit ddifir ddoeu. yr oedd y petha oedd gennym i fynd ar yr Oxiwn yn mund yn iawn mi allasan werthu mwyu o lawer pe buasa genym fwyu i wneud. fe werthais i 5 par o sana. yr ydwyf wedi gwerthu punoedd o sana i gid ag yr oedd arnynt eisiau mwyu o honynt Pe buasa genyf fwyu iw gwerthu. Ond yr ydwyf am werthu rhai etto cin dyfod adref os y byddaf byw ag iach. y rnau gin i etto 15 par. yr ydwyf wedi gweu llawer ar y passage allan, fe weuais 7 par o Sox. yr oeddwn yn cael 4 swllt y par am rhai or heini ddoeu. [130 m.] 

Dydd Gwenar. 24 Feb. 1882. Y mau yn hynod o boeth heddiw. yr wyf yn chwys dyferyd ag nid oes genyf Ond y nesa peth i ddim am danaf. y mau yr Orangs yn dda iawn y towydd poeth yma. [125 m.] 

Dydd Sadwrn 25 Feb. 1882. Tair wythnos i heddiw y darfym hwilio o Frisgo. yr ydym wedi dyfod yn dda iawn hyd yma. y mau genym frisin cru heddiw. Ond er hynu, y mau yn deg iawn. yn o'd o boeth. y mau yn boethach doeu a heddiw. nag y byu etto y passage yma. mi fydd y towydd poeth yn dal. [gair wedi ei adael allan] yn arw arnaf yn methu a bwyta ag yn chwysu yn arw. mi fyddwn mewn towydd our yn fuan iawn bellach ag o hwnw wedin i dowydd poeth iawn wedin ain myned adref guda rhwyteb. [170 m.] 

Dydd Sul. 26 Feb. 1882. dyma Sabath newydd etto. y mau genym frisin crûwynt teg heddiw. y mau yn o'd o boeth. y mau yr haill yn rit wrth yin penau heddiw. y mau y towydd boeth yma yn fy ngwneyd yn rit sal ag yn methu a bwyta ag yn chwysu yn dyferud. Ond ni fyddwn yn y towydd yma yn hire fe ddechrith y towydd oiri bob dydd bellach efo ni, fe fyddwn Oda rhwyteb mewn towydd our iawn yn mhen tia Mis o gwmpas yr cape Horn Buda rhwyteb yr ydym wedi cael passage da iawn hyd yma, diolch ir Brehin Mawr am hynu. Y mau hi rwan efo ni yn chwartar ddau or Bloch prutnhawn ag y mau efo chwi yn chwartar wedi dig y nos. yr ydych chwi yn wyth a hanar on bleuna ni rwan. [180 m.11, 

Dydd Liun. 27 Feb. 1882. Y mau yn hynod o boeth heddiw er fod genym frisin cru iawn. y mau yr haul yn agos yn anddioddefol o boeth. nid oes genyf ddim Stumog i ddim y towydd yma, ag y mau pawb yma yn no debig. [193 m.] 

Dydd Mawrth. 28 Feb. 1882. Sef y dydd dweutha o chwefror. nid oes genyf ddim neilltuol iw esgfenu heddiw Ond y fod y towydd yn rhiwbeth yn debig ag ain bod i gid yn iach trwyu drigaredd fawr. [180 m.]